De Geboorte van Nederland
In 1572 bestond Nederland nog niet zoals wij ons land kennen en het gebied stond onder gezag van de Spaans-Habsburgse Philips II. Er ontstond echter onvrede over zijn bewind en toen de watergeuzen Den Briel innamen in 1572, markeerde dit de eerste stap naar de vorming van de 'Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden'.
Bron schildering achtergrond: Wandschildering Eppo Doeve over Naardens Drama 1572
Op 1 april 1572 namen de watergeuzen Den Briel in. De inname was ongepland en eigenlijk puur toeval, maar gaf een impuls aan de Opstand tegen Philips II. Op verzoek van Willem van Oranje werden steden uitgenodigd om deel te nemen aan een geheime bijeenkomst. Op 19 juli 1572 kwamen vertegenwoordigers van twaalf belangrijke steden in Dordrecht bijeen, voor wat de geschiedenis zou ingaan als de 'Eerste Vrije Statenvergadering'.
Willem van Oranje werd aangesteld als stadhouder, de functie die hij eerst was kwijtgeraakt aan de graaf van Bossu. Een belangrijk vervolgstap was de Unie van Utrecht (1579), een militair bondgenootschap, maar later ook een bijdrager aan de grondslag voor de vorming van de 'Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden' (1588). Het sluiten van vrede met de Spanjaarden zou nog tot 1648 duren (de Vrede van Münster).
Naarden in de geschiedenis
22 jaar geleden vierde Naarden haar 650-jarig bestaan. De oude stad die er vroeger stond heeft veel straten die bijna geheel bewaard zijn gebleven. Je kan dit goed zien op de plattegrond van Jacob Deventer hiernaast uit 1560. Toentertijd werd Naarden beschermd door een gracht en een muur. De vestingwerken die nu nog te zien zijn in de stad dateren uit het einde van de 17e eeuw.
Naarden had vroeger een hele belangrijke positie als hoofdstad van de regio en het lag aan de belangrijkste handelsroute van Holland naar het Oosten. Dit is ook de reden waarom Graaf Willem IV de stad de zogeheten 'Visstapelprivilege' gaf. Dit betekende dat alle vissen die op zee tussen de Vecht en de IJssel werden gevangen, in Naarden op de markt moesten worden gebracht.
In Naarden zelf waren veel inwoners werkzaam in de lakennijverheid. Ook werden er allerlei stedelijke ambachten vertegenwoordigd, zoals handwerklieden, bakkers, kooplui en stadsboeren. In het jaar 1500 telde Naarden ongeveer 2500 inwoners. Dit weten we door het af te leiden uit belastingonderzoeken die rond die tijd werden gehouden. Op dit moment wonen er ongeveer 1450 mensen in Naarden-Vesting.
Van Katholiek naar Protestant
Naarden was tot ver in de 16e eeuw een katholieke stad met een rijk religieus leven. In de Sint-Vituskerk werden er veel kerkdiensten gehouden en Naarden had ook twee kloosters die werden gebruikt. Toch zou Naarden een religieuze omslag maken na de verschrikkelijke gebeurtenissen op 1 december 1572 (lees hieronder meer). De Sint-Vituskerk kwam in protestante handen en kreeg een nieuwe naam: de Grote Kerk. De katholieken moesten zich redden in een schuilkerk en één van de kloosters werd een weeshuis. Tegenwoordig wordt de Grote Kerk gebruikt door de Protestantse Gemeente Naarden. Ook vinden er evenementen en concerten plaats
Bron plattegrond hieronder: Plattegrond Naarden 1560, gemaakt door Jacob van Deventer
Naarden in het rampjaar 1572
Eind november 1572 trok het regeringsleger onder leiding van Spaanse soldaten op naar Naarden, omdat er geuzen in de stad waren toegelaten. Het stadsbestuur zond gezanten om de stad zonder bloedvergieten over te geven. De Spaanse commandant liet weten de overgave te aanvaarden. De poort werd geopend en een groepje soldaten ging de stad binnen. De mannelijke inwoners werden opgeroepen naar het toenmalige stadhuis (het latere Spaanse Huis) te komen om de vredesvoorwaarden aan te horen.
Intussen stroomden meer soldaten de stad binnen. Toen er zo’n 400 inwoners in het stadhuis waren, begonnen de soldaten te schieten en te moorden. Daarna trokken ze de stad door om te plunderen en brand te stichten.
Wederopbouw
Ondanks de verschrikkelijke gebeurtenissen heeft de stad zich betrekkelijk snel weten op te richten. Dat is mede te danken aan het feit dat enkele vermogende mannen uit Amersfoort met Naardense weduwen trouwden en hier stadsbestuurder werden. In 1601 werd dit prachtige stadhuis gebouwd. Toen was de aanleg van nieuwe, modernere vestingwerken al een jaar of vijf voltooid. Dat was mogelijk dankzij investeringen van de stad Amsterdam en de Staten van Holland. Die hadden voor hun verdediging belang bij een sterke vestingstad op deze plek.
Bron foto hiernaast: Herdenkingssteen 1 december 1572 in gevel Spaanse Huis